Asbest sökümü, daha önce kullanılan ancak yıkım kararı ile birlikte artık kullanılamaz hale gelen birçok binada yapılan riskli işlerden birisidir. Kanserojen madde olarak insan hayatını tehlikeye attığı için oldukça dikkatli ve tamamıyla profesyonel olarak yapılması gereken bir iştir.

Teknik olarak uzmanlar ve bu konuda eğitim almış kişiler tarafından arındırılan bir bölgede yapılan çalışmaların tamamı asbest sökümü olarak adlandırılmaktadır. Bu genel ifadenin içinde birçok bilimsel süreç yer almaktadır. Çalışanların sağlığını koruma temelli ilerleyen bir iş süreci söz konusu olduğu için deneyimsiz firmalar ile çalışmak birçok riski beraberinde getirecektir.

Günümüzde iş ilanları arasında da oldukça sık rastlanmaya başlanan asbest sökümü, belirli nitelikli eğitimlerden sonra yapılması zorunlu olan bir iş kategorisinde yer almaktadır. Risk beraberinde kazancı da getirmektedir ancak işin profesyonel boyutu daha ön planda olmaktadır. Doğada kendiliğinden bulunan bir madde olan asbest birçok sektörde hammadde olarak kullanılmakta ve oldukça kuvvetli özellikte yer almaktadır. Kullanıldığı sektöre katkı sağladığı bilinmesine rağmen sağlık açısından risk taşıdığı da unutulmamalıdır.

Temelde inşaat alanında çokça kullanılan ancak bir müddet sonra alt yapı veya bina değişikliği nedeniyle yıkılan veya bozulan yapılarda asbest yer aldığı bilindiği için, uzmanların istihdam edildiği bir danışmanlık firmasıyla anlaşma yoluna gidilmektedir. Bu maddenin sökülmesi sırasında tamamen kamufle olan çalışanların belirli kalitede bir firmadan hizmet satın alınarak yaptığı çalışmalar amacına ulaşmaktadır.

Binalarda veya alt yapılarda yer alan asbest sökümü nasıl yapılır, bu konuda hangi uzmanlardan yararlanmak gerekir sorusu, sektörde çalışan ve işbirliği yapan birçok kuruluşun sorduğu sorular arasındadır. Kullanılması, sökülmesi, taşınması ve depolanması ciddi sağlık riski barındıran asbest maddesinin söküm işlemi arındırılmış bir ortamda yapılmaktadır ve yetki sahibi olmayan, gerekli kişisel koruyucu donanımlara sahip olmayan hiç kimse bu alanlara girememektedir. Yasaklara uyarak insan sağlığı korunabilmektedir. Söküm işleminde çalışan tüm personel sertifikalı olmak zorundadır. Bu eğitimi almayan kişilerin bu sektörde ve özellikle asbest sökümü işlerinde çalışması yasaktır.

Öncelikle bu işlemleri yerine getirecek personelin kapsamlı bir sağlık kontrolü şarttır. Daha sonra alanda çalışmaya yeterli raporu alarak sürece dahil olması istenmektedir. Kişisel koruyucu donanımı giyerek asbest söküm alanına girebilir. Söküm işlemi bir asbest söküm uzmanı eşliğinde yapılır. Uzman gerekli gördüğü yerlerde müdahale ederek yanlış işlem yapılmasına mani olur. Böylece hem insan sağlığı korunur hem de asbest sökümü sırasında ortaya çıkan gaz veya tozun yayılması önlenir.

Asbest sökümü gerçekten üzerinde önemle durulması gereken bir dizi tedbir eşliğinde yapılmalıdır. Ülkemizde birçok inşaatta bu madde geçmişte kullanılmıştır. Bu yüzden artık daha modern tekniklerle inşa edilmesi gereken binalar yıkılırken, asbestin ortaya çıkma durumu düşünülmekte, bu risk hesaplanarak gerekli çalışmalar yapılmaktadır.

Asbest sökümü son derece tehlikeli bir iştir. Doğada kendiliğinden yer alan formları bile bölgede yaşayan insanların sağlığını tehlikeye atabiliyorsa, çeşitli endüstriyel süreçlerden geçtikten sonra tehlikesi daha da artmış olmaktadır. Bu yüzden inşaat sektöründe yapılan söküm işlemlerinde son derece hassas davranmak önemlidir. ABD’de sadece asbestin vermiş olduğu hastalıklar ve rahatsızlıklar yüzünden mağdur olmuş çalışanlara hukuki destek sağlayan avukatlar bulunmaktadır. Asbestin neden olduğu kanser vakaları görüldüğü gibi tüm dünyanın problemidir ve sektöre ilgi gösterilmesinin de temel sebebi bu olmaktadır.

Asbestin çeşitli türleri olduğu için hangi cinsin söküm işlemine maruz kalacağı önceden belirlenmeli ve materyal ile ekipman ona göre hazırlanmalıdır. Bir yıkım planı yapıldıktan sonra işe koyulmak gerekir. Asbest sökümünde kesinlikle A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı da sürece dahil olmalıdır. Gerekli yazışmalar yapıldıktan sonra işleme başlanabilir.

Söküm sırasında ortaya çıkan tozun solunmaması için maske kullanılması zorunlu tutulmaktadır. Sökülen her parça mutlaka sızdırmaz çuvallar ile taşınmalıdır. Taşıma işleminde de tüm personel dikkatli olmalıdır. Çuvalların etiket ile belirlenmesi ve nakledilmesi önemlidir. Asbest sökümünden sonra mekanın belirli temizleyiciler ile temizlenmesi ve ortak kullanıma açılması önemlidir. Bakanlık belirli bir plan dahilinde çalışılmasını ve bu planların işlemler başlamadan önce izne dönüştürülmesini istemektedir. Gerekli yazışmaların yapılması ise asbest sökümü konusunda deneyimli firmaların rehberliğinde kolaylıkla gerçekleştirilmektedir.

Asbest envanter raporu söküm öncesinde, sırasında ve sonrasında elde edilen girdileri ve çıktıları kaydetmek üzere yapılan önemli bir çalışmadır. Ortaya çıkan rapor ile uzmanlar yol haritası belirleyerek yapacakları izolasyon çalışmaları ile ilgili olarak fikir oluştururlar. Daha çok asbest kullanılmış fabrika, tekne, gemi veya binalardaki örneklerin alınması ve analiz edilmesi ilkesine dayanmaktadır. Yani bu mekanlardaki asbest örnekleri zarar seviyesini, zehirleme veya kanserojen etkilerini inceleyerek detaylı bir tetkik yapma konusudur.

Rapor sonucunda fabrikanın veya diğer amaçlarla kullanılan binaların hangi bölgesinde asbest bulunduğu, bu asbestin ne miktarda olduğu ve cinsi ile ilgili bilgiler elde edilir. Bazı durumlarda numunelerden elde edilen sonuç ile ortamda asbest bulunmadığı görülebilir. Bazı durumlarda ise bölgenin hızlı şekilde karantinaya alınıp söküm çalışmalarına başlanması zaruriyeti doğabilir. Yıkım kararı verilen binalarda bu rapor istenmekte ve asbest varlığı test edilmektedir. Varlığına rastlanırsa ilgili çalışmalar için yetkili firmalar ile işbirliği yapmak gerekir.

Sadece yıkım kararı verilen değil büyük oranda tadilat ihtiyacı olan binalarda da bu maddenin varlığı söz konusu olabileceği ve çalışma sırasında ortaya çıktığında zarar etkileri insan sağlığını tehlikeye sokabileceği için asbest envanter raporu istenmektedir. Belediyeler veya iş güvenliği uzmanları asbest raporunu isteyebilen kurum, kuruluş ve uzmanlar olarak göze çarpmaktadır.

Asbest envanter raporu nasıl alınır konusunda bakanlık tarafından asbest ile ilgili faaliyetleri yürütmek üzere yetkilendirilmiş firmalarla istişare etmek faydalı olacaktır. Bu konuda gerekli lisansları alarak söküm, yıkım, taşıma, depolama ve yakım işlemleri konusunda sertifika sahibi firmalar bulunmaktadır. Bu çalışmaların kati bir suretle uzmanlarına yaptırılması gerekir. Asbest söküm uzmanı olarak bilinen ve bu alanda en yetkili kişi olarak nitelendirilen meslek grubuna itimat etmek en sağlıklı tercih olacaktır. Zaten yasal olarak da bu zorunluluk bulunmaktadır.

Yetkili firma ve bu firmada konumlandırılan uzman ile anlaşarak asbest numunesi alınacak yer bildirilir. Bu alan ister bir konut, ister apartman, ister gemi isterse fabrika olsun, uzman bu alandaki numuneleri alır ve analiz için laboratuara gönderir. Uzmanlar binanın veya fabrikanın hangi alanından asbest çıkabileceğini bilmektedirler. Bu alanlardan veya bölgelerden numuneler alınarak risk analizi de yapılmış olur. İleride yapılacak çalışmanın detayları da aslında bu ön çalışma ile yerine getirilmiş olur.

Bölgelerden elde edilen asbest örnekleri çok dikkatli bir şekilde taşınır. Analiz edilecek bölgeye nakledilerek detaylı analizi yapılmak üzere teslim edilir. Belirli bir süre sonra çıkan sonuca göre asbest envanter raporu oluşturulur ve isteyen kişilere, işletmelere veya amirlere iletilir. Genelde Çevre Danışmanlık firmaları bu alanda lisans sahibidir ve anlaşmalı oldukları laboratuarlar ile analizleri detaylı olarak elde ederler. Böylece binada, fabrikada veya gemide hangi oranda asbest olduğu belirlenmiş ve risk ortaya çıkmış olur.

Yıkım kararı verilmiş binalar için asbest envanter raporu zorunlu tutulmaktadır. Bu rapor olmadan sağlıklı bir yıkım gerçekleştirilemez. Çalışanların ve çevredeki insanların sağlığını tehlikeye atmamak için istenmektedir. Binaların yıkılması esnasında kontrolsüz bir şekilde ortaya çıkabilecek olan asbest öncelikle bölgede çalışanların, ikincil olarak ise çevredeki insanların ve canlıların sağlığını müthiş derecede tehlikeye sokabilir. Direkt olarak kanserojen etkisi bilinmektedir. Bu yüzden asbest envanter raporu almak bu tür binalar için zaruridir.

Ülkemizde bugüne kadar inşa edilmiş eski yapılarda çok büyük ihtimalle asbest kullanılmıştır. Sanayi çalışmalarında halen belirli sektörlerde yoğun olarak kullanılıyor olması, eskiden kullanılmış olması gerçeğini doğrulamaktadır. Bu yüzden eski tip binaların veya fabrikaların yıkımı sırasında ortaya asbest çıkması çok büyük ihtimalle gerçekleşir. Bu yıkımdan önce asbest envanter raporu elde edilerek binadaki asbest varlığı kayıt altına alınmış olur.

Binanın neresinde asbest olduğu ise tamamıyla asbest söküm uzmanı tarafından öngörülür. Büyük oranda alınan numunelerde asbeste rastlanmaktadır. Bu yüzden en sağlıklı yöntem envanter raporu istenmesi ve akabinde elde edilen sonuca göre yıkım esnasında uzmanlık gerektiren önlemler alınmalıdır. Çalışanların asbest söküm eğitimi alması ve yıkım sırasında kişisel koruyucu donanımları giymesi gerekir. İş sağlığı ve güvenliği uzmanları da çevre danışmanlık firmaları ile eşgüdümlü olarak asbest envanter raporuna göre işlem yapmakla yükümlüdür.

Akustik raporu özel veya ticari amaçla kullanılsın, her türlü binanın çeşitli iç ve dış etkenlerden kaynaklanan gürültüye karşı korunması amacıyla hazırlanan rapordur. Modern dünyanın en fazla rahatsızlık veren problemlerinden biri olan gürültüye karşı mimari aşamada önlemler alınması gerekir. Gerek araç trafiği gerekse diğer koşullardan etkilenmeden yaşamı idame ettirmek, hiç olmazsa ikamet edilen bölgede bu seslerden arınmak, insan sağlığı için önemlidir. Çalışma hayatında gün içinde yeterince gürültüye maruz kalan insanların, dinlenmeye ve sesten arınmaya ihtiyacı olmaktadır. Bu yüzden mimari akustik raporu düzenlenerek, binanın sesten nasıl daha çok arındırılabileceği üzerine çalışma yapmak refah içinde yaşama amacına hizmet edecektir.

Sadece yeni yapılan binaların değil, tadilatı istenen ve yalıtım konusunda problem yaşayan binalar için de ses izolasyonu yaptırılabilir. Çevre gürültüsünden fazla etkilenen binaların bu izolasyon yöntemi ile daha sessiz bir ortama kavuştuğu görülmektedir. Ancak bu çalışma başlamadan önce işin teknik be bilimsel yönünün ortaya konması gerekecektir. Bunu sağlayan ise akustik raporu olmaktadır. Binanın ses geçirgenliği ve nasıl daha iyi duruma getirilebileceği bu raporlar üzerinden yapılacak çalışmalarla mümkün olacaktır.

Binaların konfor olarak daha iyi duruma getirilmesinin yanı sıra ses yalıtımının da sağlanması çok önemlidir. Özellikle büyükşehirlerdeki gürültülü yaşam birçok insanın aşırı stres altında çalışmasına neden olduğu için; bu insanların evlerinde rahat olmasını sağlamak şehir planlamasının da ana hedefleri içinde yer almaktadır.

Akustik raporu binalar için yetkilendirilmiş uzmanlar tarafından hazırlanmaktadır. Bu uzmanlar çevre danışmanlık firmalarında görev almakta olup, yapılacak anlaşma çerçevesinde bu rapor hazırlanarak sunulmaktadır. Altında yetkili uzmanın imzası olmayan raporlar kabul edilmemektedir. Yapılacak çalışmalara kaynak sağlaması açısından bina akustik raporu çok büyük önem arz etmektedir. Teknik bir konu olduğu için yapılacak akustik incelemeler ışığında elde edilecek analizler ve değerlendirmeler rapora yansıtılmaktadır.

Böylece bir binanın ses bakımından neye ihtiyacı olduğu, akustik raporunda net bir şekilde ifade edilmektedir. Deneyimli Çevre Danışmanlık firmaları tarafından hazırlanan akustik raporu sonucunda binalarda yapılacak iyileştirmeler listelenmektedir. Yeni yapılacak binaların ise inşaat aşamasından bitme aşamasına kadar olan süreçte ses yalıtımı ile ilgili yapılması gerekenler yapıldığı müddetçe akustik bakımdan problem yaşanmamaktadır. Bu yüzden profesyonel şekilde işini iyi yapan uzmanların deneyiminden faydalanmak gerekir. Hem inşaat firmalarının hem de isteyen bina yöneticilerinin yerel yönetimlerle işbirliği yaparak, ulaşmak istedikleri ses izolasyonu hedefine yönelik amaçlar bu rapor sonucunda elde edilmektedir.

 Uzman olarak ifade edilen personel Bina Akustiği Uzmanı olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda Çevre Bakanlığı tarafından kendisine lisans tanımlanmakta, bu raporu verir yetkinlikte olduğu belirtilmektedir. Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş bu uzmanlar size istediğini bina akustik raporunu hazırlamaktadır. Böylece yapmak istediğiniz çalışmalar buna göre şekillenmektedir.

Binaların veya istenen mekanların gürültü seviyelerini ölçme işi Çevre Danışmanlık firmaları tarafından yürütülmektedir. Ses çevreyi ilgilendiren ana unsurlardan biri olduğu için danışmanlık firmalarından istenen rehberlik alınabilmektedir. Bu raporda ses bakımından binanın sınır değeri belirlenmektedir. Yapılan analizler ile binanın seviyesi ölçülmektedir. İstenen rapor istenen boyutta hazırlanarak teslim edilmektedir.

Mimarların ve mühendislerin akustik raporu ile ilgili olarak uzman desteği alması ve bu raporun altında bina akustiği uzmanı imzasının olması her zaman istenmektedir. Raporun yasal olarak kabul edilmesi için ve ardından akustik projenin oluşturularak binalarda gereken önlemlerin alınması için bilimsel temelde yaklaşmak gerekmektedir. Buna ek olarak akustik performans belgesi de hazırlanabilmektedir.

Binaların gürültüye karşı hassasiyet seviyeleri “Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde yapılması gereken işlemler ile test edilmektedir. Mevzuata bağlanan bu konu ile çeşitli Çevre Danışmanlık firmaları yetkilendirilmiştir. Bu firmalarda yer alan uzmanlar binaların gürültüye karşı hassasiyetlerini değerlendirmektedir. Mühendislik akustiği alanında yer alan bina akustik raporu belirli sertifikalara sahip olan uzmanlar tarafından hazırlanmalıdır.

Çevre Bakanlığı himayesinde açılan kurslarda başarılı olan ve bakanlık tarafından yetki verilmiş personeller bina akustik raporu düzenleyerek ilgili kuruluşa iletir. Genelde tadilat yapılacak binalarda da bu rapor istenmektedir. Buna göre binanın ne tür bir yalıtım malzemesi ile korunacağı, hangi ekipmanların kullanılması gerektiği ve seviye kontrolü yapılmaktadır.

Bina yıkım ve hafriyat işlemi genellikle kentsel dönüşüm gerektiren bölgelerde yapılan ve sık rastlanan uygulamalardan birisidir. Yıkımına karar verilen binaların her açıdan incelenmesi, gerekli iş güvenliği tedbirlerinin alınarak yıkıma başlanması son derece hayatidir. Özellikle eski tip binaların birçok biriminde, duvarlar arasında veya katlar arasında yer alan asbest maddesi, yıkım anında ciddi sağlık problemlerine neden olabilmektedir. Asbest tozuna maruz kalan birçok çalışan ilerleyen süreçlerde kanserojen madde almalarından ötürü sağlık açısından zor günler geçirebilmektedir. Bunu önlemek için asbest maddesinin olup olmadığı konusunda yapılacak envanter raporu ile binadaki riskler tespit edilmiş olur.

Bina yıkımından önce yapıdaki asbest tehlikesi asbest envanter raporu ile ortaya çıkarılmaktadır. Deprem tehlikesi veya diğer sebeplerle yıkım kararı verilen yapılarda işlem başlamadan, resmi yazışmalar yapılmadan önce hazırlanması gereken birçok rapor bulunmaktadır. Asbest maddesinin ölçülmesi için binanın çeşitli yerlerinden alınacak numuneler ile sonuca ulaşılır. Laboratuar ortamında yapılan analizler ile numunelerde asbest olup olmadığı ortaya çıkmaktadır. Ancak alınan örneklerin çok korunaklı şekilde uygun araçlarla taşınması ve ulaştırılması gerekir. Bu maddeye kesinlikle elle temas edilmemelidir.

Ülkemizde yıkım kararı verilen binaların çoğunda asbeste rastlanmaktadır. İş makineleri yaklaşmadan önce asbest tehlikesini bertaraf etmek amacıyla söküm çalışmaları yapılır. Ama öncesinde resmi sonuca ulaşmak amacıyla envanter raporu çıkarılmalıdır.

Yıkılması gereken binalarda yasal izinler alındıktan sonra yapılması gereken ilk çalışma asbest varlığının test edilmesidir. Bunu yapması gereken Çevre Danışmanlık firmaları bakanlık tarafından yetkilendirilmiştir. Bu firmalarda yer alan uzmanlar asbest envanter raporu oluşturulması ve varlık incelemesi yapılması konusunda profesyoneldir. Belirli alanlarda eğitim alarak bu çalışmayı yapmaya hak kazanan uzmanlar, hazırladıkları raporlar ile binalarda saha sonra yapılması gerekenler hakkında öngörü oluşturmaktadırlar.

Hiçbir önlem alınmadan, asbest testler yapılmadan bina yıkımına başlamak başta çalışan personel olmak üzere yakın çevredeki herkesin sağlık problemi yaşama riskiyle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Asbest tozunun solunması kanser riskinin artmasına neden olmaktadır. Bu olumsuz durumlar karşı karşıya kalan çalışanların iş güvenliği açısında risk taşıdığı da unutulmamalıdır. Bu raporlar elde edilmeden yapılacak çalışmalarda ceza söz konusu olmaktadır. Hem para cezası olması hem de işletmenin mühürlenmesi gibi olumsuz durumlarla karşılaşmamak için asbest konusunda deneyimli olan firmalar ve bu firmalarda görevli uzmanlar ile çalışmak avantaj doğuracaktır.

Bina yıkımında asbest tehlikesi yaşamamak için hem bir iş güvenliği uzmanı hem de asbest söküm uzmanı ile birlikte çalışmak en sağlıklısı olmaktadır. Asbestli alanda bu madde ile çalışmak başlı başına bir meslektir. Kişisel koruyucu donanımlar kullanılarak girilen bu alanlardan çıkışta bir nokta belirlenmekte ve çalışanlar asbest bulaşma ihtimali olan kıyafetlerini bu alanlarda çıkararak işyerinden ayrılmaktadır.

Sadece bina yıkımı değil ortaya çıkan hafriyatın taşınmasında da asbest faktörüne dikkat etmek gerekmektedir. Asbest sökümünden sonra çuvallanması, bekletilmesi, nakledilmesi ve ilgili firmalara verilmesi aşamaları son derece titizlikle yürütülmelidir. Bu nedenle tamamen profesyonel olması gereken bu işlemlerde amatör davranmamak, yetkisiz firmalarla çalışmamak, deneyim sahibi olmayan söküm uzmanları ile işbirliği yapmamak her açıdan sizin lehinize olacaktır. Ülkemizde asbest tespiti anlamında son yıllarda ciddi uzman alımı olduğu için, bu alan artık bilinen ve üzerinde bilimsel çalışmalar yapılan bir alan haline gelmiştir.

Özelikle bu alanda çalışan insanların ilgili iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinden geçirilmeleri, çalışma sırasında bir uzman eşliğinde söküm işlemini yapmalar, kişisel koruyucu donanımlar giyinmeleri sağlık risklerinden uzaklaşmak için yeterli tedbirler olacaktır. Ancak ihmal sonucu iş esnasında hafriyat taşınırken bilmeden asbestli maddeye temas edilmesi, hızlı bir şekilde bir sağlık kuruluşuna sevi gerektirecektir.

Söz konusu olan sağlık olduğu sürece asbest sökümü veya envanter raporu konuları ciddiyetini korumaktadır. Tadilat yapılacak binalarda asbest testi istenmesi, ölçümlerin yeni nesil tarafından yeterli olmasa da benimsenmesi, risklerin bertaraf edilmesine yardımcı olmaktadır. Bina yıkım ve hafriyat konusunda profesyonel şirketlerle çalışmanız işlerinizi her açıdan kolaylaştıracaktır. İş güvenliği uzmanları asbest ile çalışmaları için tehlikeli madde danışmanlığı başta olmak üzere birçok saha görevlisi ile işbirliği yapmaktadır. Çalışanların sağlığını korumak için alınan bu önlemlere işverenler de dahil olmalıdır.